Nghị định số 105/2012/NĐ-CP ngày 17/12/2012 của Chính phủ về tổ chức lễ tang cán bộ, công chức, viên chức; Quyết định số 308/2005/QĐ-TTg ngày 25/11/2005 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Quy chế thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội; Thông tư số 04/2011/TT-BVHTTDL ngày 21/01/2001 của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quy định về việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội; theo đề nghị của Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh, ngày 06/3/2018, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Phước Nguyễn Văn Trăm đã ký ban hành Quyết định số 13/2018/QĐ-UBND quy định thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang trên địa bàn tỉnh. Quyết định có hiệu lực kể từ ngày 16/3/2018.
Quy định gồm có bốn chương, mười chín điều, quy định cụ thể về thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang được tổ chức trên địa bàn tỉnh. Đối tượng áp dụng Quy định này là các cơ quan, tổ chức, cá nhân và gia đình; cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan Nhà nước, đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp của Nhà nước; tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp; sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, hạ sĩ quan, chiến sĩ trong các đơn vị thuộc lực lượng vũ trang (Quân đội nhân dân, Công an nhân dân) phải gương mẫu thực hiện và có trách nhiệm vận động gia đình, cộng đồng dân cư thực hiện Quy định này.
Điều 3, Chương I Quy định này quy định rõ sáu nguyên tắc tổ chức việc cưới, việc tang: “Không trái với thuần phong mỹ tục của dân tộc; không để xảy ra các hoạt động mê tín, dị đoan như: xem số, xem bói, xóc quẻ, gọi hồn, cầu cơ, yểm bùa và các hình thức mê tín, dị đoan khác. Không lợi dụng việc cưới, việc tang để hoạt động nhằm kinh doanh, vụ lợi; chia rẽ đoàn kết dân tộc, gây mất đoàn kết trong cộng đồng, dòng họ và gia đình. Không làm ảnh hưởng đến an toàn giao thông và trật tự, an toàn công cộng. Không tổ chức hoặc tham gia đánh bạc dưới mọi hình thức. Không được sử dụng thời gian làm việc và phương tiện của cơ quan đi đám cưới, đám tang (trừ cơ quan làm nhiệm vụ). Tổ chức việc cưới, việc tang phải đảm bảo tiết kiệm, tránh phô trương, lãng phí”.
Từ Điều 4 đến Điều 7 Chương II quy định về nếp sống văn minh trong việc cưới; về quy định tổ chức việc cưới; việc đăng ký kết hôn và trao giấy chứng nhân kết hôn; tổ chức lễ cưới và tám vấn đề khuyến khích thực hiện việc cưới.
Điều 6 Quy định nêu rõ: “Lễ cưới chỉ được tổ chức khi đã có giấy chứng nhận kết hôn. Trang trí lễ cưới và trang phục cô dâu, chú rể lịch sự, phù hợp với truyền thống văn hóa dân tộc. Lễ cưới được thực hiện theo phong tục, tập quán, bản sắc văn hóa dân tộc ở từng địa phương nhưng không được trái với quy định của pháp luật hiện hành. Đảm bảo trang trọng, vui tươi, lành mạnh, phù hợp với phong tục, tập quán, truyền thống văn hóa của từng địa phương, dân tộc, tôn giáo và phù hợp với hoàn cảnh của hai gia đình. Việc tổ chức ăn uống trong lễ cưới phải đảm bảo vệ sinh, an toàn thực phẩm. Các thủ tục cưới, hỏi được tổ chức theo phong tục, tập quán phù hợp với điều kiện kinh tế của hai gia đình nhưng không phô trương, rườm rà và nặng về vật chất. Các đối tượng quy định tại Khoản 2 Điều 2 của Quy định này không tổ chức việc cưới, không mời, không dự tiệc cưới trong giờ làm việc, không sử dụng thời gian trong giờ làm việc, công quỹ và phương tiện của cơ quan, đơn vị để tổ chức đi hoặc dự đám cưới. Âm thanh trong đám cưới phải lành mạnh, vui tươi, độ ồn âm thanh không vượt quá giới hạn cho phép theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về tiếng ồn (QCVN 26:2010/BTNMT) được ban hành theo Thông tư số 39/2010/TT-BTNMT ngày 16/12/2010 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định Quy chuẩn quốc gia về môi trường; không mở nhạc trước 6 giờ sáng và sau 22 giờ đêm”.
Tám hình thức Quy định khuyến khích thực hiện việc cưới được quy định tại Điều 7: “Lễ trao giấy chứng nhận kết hôn được tổ chức trang trọng tại ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn, hoặc Trung tâm Văn hóa – Thể thao xã, phường, thị trấn; Nhà văn hóa – Khu thể thao thôn, ấp, khu phố. Báo hỉ thay cho mời dự lễ cưới, tiệc cưới. Cô dâu, chú rể và gia đình mặc trang phục truyền thống của dân tộc mình trong ngày cưới. Tổ chức tiệc cưới gọn nhẹ, tiết kiệm, hạn chế dùng rượu, bia và không dùng thuốc lá trong đám cưới. Cơ quan, tổ chức, đoàn thể, doanh nghiệp đứng ra tổ chức lễ cưới và đám cưới tập thể cho công chức, viên chức, người lao động, đặc biệt cho đối tượng công nhân lao động, thanh niên. Cô dâu, chú rể và gia đình đặt hoa tại đài tưởng niệm, nghĩa trang liệt sĩ, di tích lịch sử - văn hóa. Cơ quan, đơn vị, tổ chức, đoàn thể, doanh nghiệp chủ trì, đứng ra tổ chức lễ cưới giúp gia đình chính sách, gia đình nghèo, khó khăn. Tổ chức lễ cưới vào thứ Bảy, Chủ nhật”.
Điều 8 quy định đối với đồng bào dân tộc thiểu số: “Không thách cưới hoặc phải dâng sính lễ cưới bằng trâu, bò, heo, gà và tiền, vàng, vật chất có giá trị kinh tế lớn đối với các gia đình nhà trai, nhà gái. Không mổ trâu, bò, lợn, ăn uống linh đình nhiều ngày gây ảnh hưởng đến đời sống kinh tế của các gia đình nhà trai, nhà gái, ảnh hưởng đến an ninh trật tự ở địa phương”.
Điều 9 quy định: “Nam, nữ kết hôn có yếu tố nước ngoài thực hiện theo quy định tại Nghị định số 126/2014/NĐ-CP ngày 31/12/2014 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Hôn nhân và gia đình”.
Chương III Quy định gồm tám điều, từ Điều 10 đến Điều 17 quy định nếp sống văn minh trong việc tang, cụ thể quy định tổ chức việc tang; Khai tử; Tổ chức việc tang; Thành lập Ban Lễ tang; Tổ chức phúng viếng và đưa tang; Khuyến khích các hoạt động trong tổ chức việc tang; Đối với cán bộ, công chức, viên chức; chiến sĩ lực lượng vũ trang, Công an nhân dân; Việc chôn cất và xây mộ.
Điều 11, 12 Quy định nêu rõ: “Khi có người qua đời, gia đình hoặc thân nhân phải làm thủ tục khai tử trước khi tổ chức lễ tang theo quy định của pháp luật. Gia đình có người qua đời cử người báo cáo chính quyền xã, phường, thị trấn để tổ chức việc tang. Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn có trách nhiệm tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức lễ tang chu đáo; vận động gia đình có người qua đời xóa bỏ các hủ tục lạc hậu, hành vi mê tín, dị đoan trong lễ tang, không rải vàng mã trên đường đưa tang. Vận động các cơ sở mai táng hạn chế cung cấp vàng mã trong đám tang. Tang phục theo phong tục của từng địa phương, từng dân tộc và từng tôn giáo, có thể dùng vải màu trắng, màu đen hoặc chỉ dùng khăn tang theo cách truyền thống. Cờ tang theo phong tục của từng địa phương, từng dân tộc và từng tôn giáo. Chỉ treo cờ tang tập trung tại địa điểm tổ chức lễ tang. Không cử nhạc tang trước 6 giờ sáng và sau 22 giờ đêm; âm thanh đảm bảo không vượt quá độ ồn cho phép theo quy định tại Khoản 6, Điều 6 Quy định này. Trường hợp người qua đời theo một tôn giáo hoặc là đồng bào dân tộc thiểu số, trong tang lễ được sử dụng nhạc tang của tôn giáo hoặc của dân tộc thiểu số đó; không sử dụng các nhạc khúc không phù hợp trong lễ tang (ca khúc chính trị, nhạc trẻ,...). Việc tổ chức ăn uống trong lễ tang chỉ thực hiện trong nội bộ gia đình, dòng họ và phải đảm bảo vệ sinh, an toàn thực phẩm.
Trường hợp người qua đời không có gia đình, người thân thì chính quyền cơ sở cùng các đoàn thể hoặc cơ quan, đơn vị và bà con hàng xóm nơi có người qua đời có trách nhiệm tổ chức đám tang. Việc khâm liệm, quàn ướp thi hài thực hiện theo Thông tư số 02/2009/TT-BYT ngày 26/5/2009 của Bộ trưởng Bộ Y tế hướng dẫn vệ sinh trong hoạt động mai táng và hỏa táng đảm bảo các yêu cầu về vệ sinh môi trường.
Thời gian quàn và đưa tang không quá 48 giờ kể từ khi qua đời. Trường hợp đặc biệt, muốn kéo dài thời gian tổ chức việc tang thì phải được chính quyền địa phương chấp thuận, thi hài phải được lưu giữ ở nhiệt độ lạnh, phòng lạnh của bệnh viện hoặc nhà tang lễ nhằm đảm bảo các yêu cầu về vệ sinh trong quàn ướp thi hài. Người qua đời do bệnh dịch và các bệnh truyền nhiễm thì việc khâm liệm tử thi phải theo hướng dẫn của cơ quan y tế, thời gian quàn và đưa tang không quá 12 giờ. Khi có khai tử do bệnh dịch hoặc truyền nhiễm trên địa bàn, chính quyền địa phương tổ chức đến ngay nơi có người qua đời bị bệnh dịch hoặc truyền nhiễm thực hiện phòng dịch, xịt thuốc khử trùng để tránh lây lan dịch bệnh.
Điều 13 quy định: “Tùy từng đối tượng, chính quyền địa phương và gia đình thống nhất thành lập Ban Lễ tang để tổ chức lễ tang theo đúng quy định. Ban Lễ tang thống nhất với gia đình chương trình điều hành việc tang, thông báo thời gian tổ chức lễ viếng, lễ an táng. Khi tang gia có yêu cầu giúp đỡ thì chính quyền cơ sở, đoàn thể thôn, ấp, khu phố phối hợp lập Ban Tổ chức tang lễ. Ban Tổ chức tang lễ giúp tang chủ tổ chức chu đáo việc tang trên tinh thần trang trọng, tiết kiệm, tương trợ, đoàn kết cộng đồng”.
Điều 14 quy định việc tổ chức phúng viếng và đưa tang, theo đó, “Tổ chức phúng viếng theo hướng dẫn của gia đình hoặc Ban Tổ chức tang lễ. Hạn chế viếng vòng hoa và câu đối, bức trướng đắt tiền, mang tính phô trương, lãng phí. Khi đưa tang phải tuân thủ quy định của pháp luật về an toàn giao thông, trật tự an toàn công cộng; không đốt, rải vàng mã, tiền Việt Nam hoặc tiền nước ngoài mang tính chất mê tín, dị đoan gây phản cảm về sinh hoạt văn hóa và môi trường sống của người dân trên đường đưa tang. Xóa bỏ các hủ tục lạc hậu như yểm bùa, trừ tà, lăn đường, khóc mướn và những nghi thức rườm rà khác. Nghi lễ trong đám tang được thực hiện theo phong tục, tập quán và tôn giáo ở từng địa phương nhưng không được trái với quy định của pháp luật hiện hành. Nghiêm cấm lợi dụng việc tang để hành nghề mê tín dị đoan, tổ chức và tham gia đánh bạc dưới mọi hình thức; không gây mất trật tự ở khu dân cư”.
Quy định cũng khuyến khích các hoạt động trong tổ chức việc tang tại Điều 16: “Khuyến khích sử dụng băng đĩa nhạc thay cho Ban nhạc lễ. Thực hiện hình thức hỏa táng, mai táng một lần vào khu vực nghĩa trang đã được quy hoạch. Các tuần tiết theo phong tục (1 tuần, 49 ngày, 100 ngày, giỗ đầu, giỗ hết tang) chỉ tổ chức trong nội bộ gia đình”.
Điều 16 Quy định này quy định về tổ chức việc tang đối với cán bộ, công chức, viên chức; chiến sĩ lực lượng vũ trang; Công an nhân dân.
Điều 17 quy định “Việc chôn cất, cải táng, xây mộ phải nằm trong quy hoạch nghĩa trang và phù hợp với quỹ đất, phong tục tập quán ở địa phương. Việc xây cất mộ phải thực hiện các quy định của Bộ Xây dựng. Ủy ban nhân dân các cấp xây dựng quy hoạch, kế hoạch và đầu tư kinh phí, từng bước xây dựng nhà tang lễ, nghĩa trang thành công trình văn hóa tưởng niệm của địa phương”.
Chương IV Quy định này gồm hai điều: Điều 18 và Điều 19, quy định cụ thể trách nhiệm tổ chức thực hiện: “Giám đốc các sở; thủ trưởng các cơ quan, đơn vị, ban ngành, lực lượng vũ trang, doanh nghiệp, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các huyện, thị xã có trách nhiệm quán triệt, phổ biến, giáo dục, động viên, quản lý cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong cơ quan, đơn vị mình gương mẫu đi đầu và hướng dẫn nhân dân thực hiện Quy định này và các quy định có liên quan trên địa bàn tỉnh, gắn với tiêu chuẩn thi đua đánh giá chất lượng cán bộ, công chức, viên chức, người lao động hằng năm.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân các huyện, thị xã căn cứ nội dung Quy định này chỉ đạo, hướng dẫn các xã, phường, thị trấn, các thôn, ấp, khu phố bổ sung vào quy ước, hương ước về thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang phù hợp với phong tục, tập quán từng vùng, từng dân tộc; phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể cùng cấp xây dựng chương trình, kế hoạch triển khai Quy định này tới toàn thể nhân dân. Gia đình cán bộ, đảng viên phải gương mẫu đi đầu thực hiện quy định này. Các đối tượng quy định tại Khoản 2, Điều 2 Quy định này có hành vi vi phạm hoặc lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái quy định này thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính, xử lý kỷ luật truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật. Gia đình đảng viên vi phạm quy định này, cuối năm sẽ bị đánh giá đảng viên chưa thực hiện tốt nhiệm vụ ở nơi cư trú theo Quy định số 76-QĐ/TW ngày 15/6/2000 của Bộ Chính trị.
Ban Chỉ đạo Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” các cấp phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể xây dựng chương trình, kế hoạch lồng ghép và đưa vào tiêu chí để đánh giá xét công nhận các danh hiệu trong Phong trào”.
Điều 19 Quy định này giao Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì, phối hợp triển khai và giám sát việc thực hiện./.